Năm 2013 là một năm đầy khó khăn và thách thức, khi hàng loạt doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, bị đóng của, hàng tồn kho chất cao như núi và tăng trưởng tín dụng đạt thấp. Đây cũng là năm VN hạ quyết tâm đổi mới mạnh mẽ nhằm vượt qua vũng lầy khủng hoảng, để khởi đầu một giai đoạn phát triển mới. Tuy sự tái cơ cầu nền kinh tế còn ì ạch chưa như kỳ vọng, nhưng bức tranh kinh tế năm qua cũng có nhiều gam màu sáng tối đan xen.

VỐN FDI VƯỢT MỐC 20 TỈ USD

Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào VN đã chính thức vượt mốc 20 tỷ USD trong năm 2013. Tính đến ngày 20.11, cả nước có 1.175 dự án mới được cấp giấy chứng nhận đầu tư với tổng vốn đăng ký là 13,779 tỷ USD, tăng 73,3% so với cùng kỳ năm 2012. Tính chung trong 11 tháng đầu năm 2013, tổng vốn đăng ký cấp mới và tăng thêm là 20,815 tỷ USD, tăng 54,2% so với cùng kỳ năm 2012.

HỘI CHỨNG NHÀ MÁY LỌC DẦU?

Cuối tháng 10.2013, Dự án liên hợp lọc hóa dầu Nghi Sơn (Thanh Hóa) chính thức khởi công. Với công suất chế biến tới 10 triệu tấn/năm, nhà máy có vốn đầu tư khoảng 9 tỉ USD, dự kiến hoàn thành xây dựng vào quý 4.2016 và vận hành thương mại vào năm 2017. Tương tự, Nhà máy lọc hóa dầu Vũng Rô đặt tại Khu kinh tế Nam Phú Yên thuộc huyện Đông Hòa, tỉnh Phú Yên, do Tập đoàn Tachnostar Management Ltd (Anh) làm chủ đầu tư cũng bắt đầu khởi động và mức vốn đầu tư lên 3,18 tỉ USD.

Một dự án khác gây nhiều dư luận trái chiều là dự án Nhà máy lọc dầu Nhơn Hội nằm tại Khu kinh tế Nhơn Hội (Bình Định) do Tập đoàn dầu khí PTT (Thái Lan) làm chủ đầu tư với số vốn 27,5 tỉ USD để xây dựng nhà máy lọc dầu có công suất chế biến 30 triệu tấn dầu thô/năm. Theo quy hoạch phát triển, ngành dầu khí VN sẽ không có Nhà máy lọc dầu Nhơn Hội. Tuy nhiên, các bộ ngành và UBND tỉnh Bình Định đều đề xuất bổ sung dự án vào quy hoạch ngành dầu khí.

Theo tính toán của Bộ Công Thương, dựa trên tình hình thực tế triển khai, vận hành các nhà máy, trường hợp các dự án Long Sơn, Nam Vân Phong đưa vào vận hành sau năm 2020 và dự án Nhơn Hội vận hành trước năm 2020, nguồn cung sản phẩm xăng dầu sẽ khoảng 36 triệu tấn, thừa 7 triệu tấn. Đến năm 2025 sẽ thừa 11 triệu tấn. Tuy nhiên, tính toán này chưa kể đến dự án nhà máy lọc dầu ở Vũng Áng mà UBND tỉnh Hà Tĩnh muốn cấp phép cho Formosa.

Trả lời trước Quốc hội, Thủ tướng khẳng định không hề có hội chứng, ngoại trừ một dự án lọc hóa dầu ở Bình Định nằm ngoài quy hoạch.

VINASHIN THOÁT XÁC THÀNH SBIC

Từ ngày 1.1.2014 Tập đoàn Công nghiệp tàu thủy Việt Nam (Vinashin) không còn tồn tại và chính thức khép lại việc thí điểm thành lập Tập đoàn Vinashin, thay vào đó là Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy có tên giao dịch quốc tế là SHIPBUILDING INDUSTRY CORPORATION (SBIC) hoạt động theo mô hình Công ty mẹ - công ty con. Từ một DN thua lỗ chồng chất, nợ trên 80.000 tỷ đồng, Vinashin lột xác thành một DN hoàn toàn mới, không có lỗ lũy kế, có vốn điều lệ 9.520 tỷ đồng. Ngành nghề chính vẫn là đóng mới tàu thủy, hoán cải tàu thủy, tư vấn, thiết kế tàu thủy… Ngoài ra, tổng công ty còn có nhiệm vụ khai thác cảng biển, cảng thủy nội địa, bến tàu, cầu tàu; kinh doanh hoạt động lai dắt, tàu kéo, tàu đẩy, xà lan, phương tiện nổi…

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Đinh La Thăng cho biết, khoản nợ các tổ chức tín dụng trong nước của Vinashin đã được các tổ chức tín dụng giảm 13.152 tỉ đồng, khoản nợ các tổ chức tín dụng nước ngoài 13.163 tỉ đồng cũng đã được Chính phủ bảo lãnh trên thị trường Singapore, khoản nợ bắt buộc với các chủ tàu cũng đã giảm 1.704 tỉ đồng. Số nợ còn lại cơ bản được kéo dài, gia hạn thời gian trả nợ đến 2023 và 2025. Theo tính toán, tổng các nguồn thu cơ bản đáp ứng được kế hoạch trả nợ của tập đoàn. Nhiều ý kiến cho rằng, với động thái này Vinashin thực sự đã “thoát xác” một cách ngoạn mục.

BẤT ĐỘNG SẢN VẪN BẤT ĐỘNG

Gói hỗ trợ 30 ngàn tỉ lãi suất 6%/năm được kỳ vọng làm ấm lại thị trường bất động sản vốn đã đóng băng từ 2 năm qua. Tuy nhiên, việc giải ngân còn thấp là do nguồn cung nhà ở xã hội và nhà ở thương mại có quy mô dưới 70m2 và có giá dưới 15 triệu đồng/m2 thời điểm này khan hiếm. Trong số các dự án đề xuất vay trong gói 30.000 tỉ, nhiều dự án chưa hoàn tất các thủ tục. Bên cạnh đó là vướng mắc về thủ tục liên quan đến việc cơ quan công chứng không đồng ý công chứng Hợp đồng thế chấp tài sản đảm bảo hình thành trong tương lai là căn nhà hình thành tư vốn vay.

Tương tự, thủ tục xác nhận của cấp xã về thực trạng nhà ở hiện còn khó khăn, được đánh giá chưa thuận lợi cho người dân có nhu cầu. Một nguyên nhân khác khiến gói 30 nghìn tỉ có tiến độ giải ngân chậm là do quy định bắt người có thu nhập thấp muốn vay tiền phải chứng minh khả năng trả nợ tại các ngân hàng thương mại. Nhiều người cho rằng quy định này đang có biểu hiện thiếu khả thi. Đã là người có thu nhập thấp thì khó có thể chứng minh được thu nhập của mình có khả năng để ra một phần thu nhập cho nhà ở. Về phía DN, nhiều chủ đầu tư cũng không mấy mặn mà. Thay vì trông chờ hỗ trợ, các DN đã chủ động đưa ra những chiến lược phù hợp như giảm giá, chia nhỏ diện tích để thu hút khách hàng.

CHÍNH PHỦ VÀ 5 BỘ CÙNG QUẢN LÝ VINALINES

Đối với Vinalines, việc tái cơ cấu toàn diện Tổng công ty hiện đã có kết quả bước đầu là thu gọn đầu mối từ 73 DN xuống còn 36 DN, tập trung vào 3 nhóm ngành nghề kinh doanh chính là vận tải biển, cảng biển và dịch vụ hàng hải. Về cơ cấu tài chính, tổng công ty đã cơ cấu được 7.855 tỷ đồng dư nợ tại Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB), cơ cấu nợ được 20.412 tỉ đồng tại các tổ chức trong nước theo hướng giãn nợ, giảm số tiền phải trả mỗi kỳ trong giai đoạn 2013-2014. Đồng thời hoàn thành thủ tục bổ sung 900 tỉ đồng vốn điều lệ. Trong điều lệ tổ chức, hoạt động của Vinalines được Thủ tướng ký ban hành nêu rõ rằng, trường hợp tổng công ty không thực hiện được các nhiệm vụ do nhà nước quy định sau khi đã áp dụng các biện pháp cần thiết hoặc Chính phủ nhận thấy việc tiếp tục duy trì Vinalines là không thực sự cần thiết thì cũng sẽ tiến hành thủ tục giải thể tổng công ty.

Đáng chú ý, trong trường hợp chủ nợ có yêu cầu thanh toán nợ đến hạn phải trả mà Vinalines lâm vào tình trạng không có khả năng thanh toán được thì Tổng giám đốc Vinalines phải nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản cho tổng công ty. Đặc biệt, sau những sai phạm về quản lý, sử dụng vốn tại Vinalines trong thời gian qua, điều lệ lần này đã quy định rõ, ngoài trách nhiệm chính của chủ sở hữu là Chính phủ, có đến 5 bộ chuyên ngành khác cũng phải tham gia trực tiếp giám sát hoạt động sản xuất, kinh doanh của Vinalines, là các bộ Giao thông vận tải, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Lao động - Thương binh và Xã hội, Nội vụ.

NỢ XẤU VÀ SỨ MỆNH VAMC

Chính phủ cho ra đời Công ty Quản lý Tài sản Việt Nam (VAMC) vốn điều lệ 500 tỉ đồng, có sứ mệnh xử lý nợ xấu, nhằm tái cơ cấu ngành ngân hàng và kích thích phát trển kinh tế. Theo báo cáo của 124 tổ chức tín dụng trong nước, có 30/124 ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu trên mức 3% sẽ phải bán nợ xấu cho VAMC. Trong quá trình xử lý nợ xấu, VAMC không lấy tiền ngân sách để xử lý nợ xấu mà sẽ phát hành trái phiếu có thời hạn trong 5 năm để mua nợ với mức lãi suất trái phiếu 0%. Trong thời gian này, mỗi năm, ngân hàng bán nợ phải trích lập 20% cho trái phiếu. Sau 5 năm, nếu khoản nợ xấu không bán được, ngân hàng cũng đã trích lập đủ 100% trái phiếu để trả trái phiếu cho VAMC, đồng thời nhận khoản nợ xấu về. Tuy nhiên, lúc này, khoản nợ xấu đó đã được xóa trong bảng kế toán của ngân hàng, có nghĩa là đã được làm sạch (vì ngân hàng đã trích lập dự phòng rủi ro 100%).

Năm 2013, VAMC đã xử lý 35 nghìn tỉ đồng nợ xấu. Nhưng theo các chuyên gia, mua nợ theo phương thức hiện nay chỉ là khoanh lại còn việc xử lý nó thế nào thì chưa rõ. Điều này có nghĩa nợ xấu vẫn đang nằm gọn trong nền kinh tế.

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC ĐƯỢC TRAO THÊM QUYỀN

Từ ngày 26.12.2013, khi Nghị định số 156/2013 về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Nhà nước được Chính phủ ban hành có hiệu lực thì Ngân hàng Nhà nước là Ngân hàng Trung ương (NHTW) chứ không chỉ là cơ quan ngang Bộ. NHTW có thêm nhiệm vụ xây dựng chỉ tiêu lạm phát, chủ trì phòng chống rửa tiền, mua bán ngoại hối và quản lý kinh doanh vàng, theo nghị định Chính phủ mới ban hành.Như vậy, sau hơn 50 năm, NHNN được nhận lại quyền hạn của một NHTW.Với nghị định này, lần đầu tiên NHNN được trao quyền của một NHTW, hoạt động độc lập và tự chủ, theo các chuẩn mức quốc tế, với nhiệm vụ quan trọng nhất là ổn định vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm cho các tổ chức tín dụng hoạt động lành mạnh trong khuôn khổ luật pháp.